سرفه‌ی خلط دار یکی از رایج‌ترین علائم بیماری‌هایی چون سرماخوردگی و آنفولانزا است که به دلیل وجود عفونت در دستگاه تنفسی انسان به وجود می‌آید. این نوع سرفه هم در بزرگسالان و هم در کودکان دیده می‌شود و می‌تواند علاوه بر آزاردهنده بودن نشانه‌ی بروز مشکلات جدی‌تر در بدن انسان باشد. بنابراین بسیار مهم است که درمان سرفه‌ی خلط دار را با توجه به علت بروز آن در سریع‌ترین زمان ممکن شروع کنید. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ به بررسی علل بروز این نوع سرفه و روش‌های درمان و تسکین آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
سرفه‌ی خلطدار چیست و چرا به آن مبتلا می‌شویم؟
سرفه‌ی خلط دار یکی از اصلی‌ترین و رایج‌تریج علائم بیماری‌هایی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی است. خلط یا بلغم به نوع خاصی از مخاط گفته می‌شود که در ریه‌ها و گلوی انسان شکل می‌گیرد و کمی غلیظ‌‌تر از مخاطی است که در بینی و سینوس‌ها تولید می‌شود. در اکثر مواقع سرفه‌ی خلط دار نشانه‌ی ابتلا به بیماری نگران‌کننده‌ای نیست و حتی می‌تواند به از بین رفتن و خارج شدن محرک‌ها و عفونت‌های درون ریه‌ها کمک کند. اما اگر وقتی احساس بیمار بودن ندارید با سرفه‌ی خلط دار روبرو شوید، باید در اسرع وقت منشا آن را که احتمالا یک بیماری زمینه‌ای جدی است پیدا کنید.
عفونت سیستم تنفسی، آلرژی، آسم، ریفلاکس معده به مری (GERD) و بیماری‌های ریوی می‌توانند از علل احتمالی بروز سرفه‌ی خلط دار باشند. در کنار آن‌ها عوامل محیطی آسیب‌زا و عادات شخصی نادرست مانند وقت گذراندن در محیط خشک، خوردن نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل، سیگار کشیدن و کم آبی بدن هم می‌تواند باعث داشتن سرفه‌ی خلط دار شود.
مشاهده همه
هر رنگ خلط درون سرفه نشانه‌ی چیست؟
درمان سرفه‌ی خلط دار باید پس از آشنایی کامل با علت به وجود آمدن آن شروع شود. رنگ خلطی که همراه با سرفه از دهانتان خارج می‌شود می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد و به شما در شناسایی مشکل جسمانی خود کمک کند.
- سرفه با خلط شفاف: خلط شفاف معمولا بدان معنا است که بدن شما در تلاش است تا گرده، پرز یا سایر ترکیبات حساسیت‌زا و محرکی که وارد سیستم تنفسی بدنتان شده را از بین ببرد و از خود خارج کند. با این حال در برخی موارد می‌تواند نشان‌دهنده‌ی بروز یک عارضه‌ی جدی‌تر مانند برونشیت ویروسی ریه و ذات الریه یا پنومونی ویروسی باشد.
- سرفه با خلط زرد یا سبز: در صورت مشاهده‌ی خلط زرد یا سبز در سرفه‌ی خود باید بدانید که بدن شما در حال مبارزه با نوعی عفونت است. افراد معمولا در مرحله‌ی اول خلط‌های زرد رنگ را در سرفه‌های خود مشاهده می‌کنند و هر چه قدر عفونت بیشتر در بدنشان می‌ماند رنگ خلط‌ها بیشتر به سمت رنگ سبز می‌رود. این نوع خلط می‌تواند از علائم بیماری‌های سینوزیت، برونشیت، ذات الریه و فیبروز سیستیک هم باشد.
- سرفه با خلط سفید: بلغم سفید در سرفه می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌های مختلفی چون برونشیت ویروسی، ریفلاکس معده به مری (GERD)، انسداد ریوی مزمن (COPD) و حتی نارسایی قلب باشد. البته برای عارضه‌ی آخر این نوع سرفه باید همراه با علائم دیگر آن مشاهده شود.
- سرفه با خلط سیاه: خلط سیاه که گاهی اوقات با نام ملانوپتیزی (Melanoptysis) هم شناخته می‌شود به دلیل استعمال دخانیات و سیگار، تنفس در گرد و غبار زغال یا سایر مواد مسموم و ابتلا به عفونت‌های قارچی در سرفه‌های فرد دیده شود.
- سرفه با خلط دارای لکه‌های قهوه‌ای: وقتی بلغم درون سرفه‌های شما رنگ قهوه‌ای پیدا می‌کند باید بدانید که تنفس در مکان‌های دارای گرد و غبار و هوای مسموم و ابتلا به بیماری‌هایی چون آبسه‌ی ریه، ذات الریه باکتریایی، برونشیت باکتریایی و فیبروز سیستیک باعث خونریزی در سیستم تنفسی شما شده و حالا با گذشت زمان رنگ قرمز خون به رنگ قهوه‌ای درآمده است.
- سرفه با خلط خونی یا صورتی: سرفه کردن خلط خونی نشان‌دهنده‌ی وجود یک مشکل جدی و بسیار مهم در بدن شما است و در صورت مشاهده‌ی آن باید فورا به پزشک مراجعه کنید. نارسایی قلبی، ذات الریه، سل، سرطان ریه و آمبولی ریه از اصلی‌ترین علل بروز این نوع سرفه به شمار می‌آیند.
درمان سرفه خلطدار بزرگسالان
درمان سرفه‌ی خلط دار به دلیل بروز این مشکل بستگی دارد و پزشک شما بر اساس عارضه‌ای که باعث دیده شدن خلط در سرفه‌های شما شده است، راهکارها و داروهای متفاوتی را به شما توصیه کند. با این وجود روش‌ها و نکاتی که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم می‌توانند تا حد زیادی باعث رفع و تسکین سرفه‌ی خلط دار شوند.
نوشیدن مایعات را در اولویت‌های خود قرار دهید
نوشیدن آب یکی از اولین توصیه‌هایی است که همه‌ی افراد متخصص و غیرمتخصص در هنگام بیماری به شما می‌کنند؛ به همین دلیل ممکن است این نکته به نظرتان کلیشه‌ای و تکراری به نظر برسد. اما باید به یاد داشته باشید که نوشیدن مایعات آن هم به مقدار زیاد به رقیق شدن مخاط کمک می‌کند. مایعات گرم می‌توانند برای پاکسازی مخاط درون قفسه‌ی سینه و بینی مفید واقع شوند و گرفتگی گلو را کاهش دهند.
آب نمک غرغره کنید
تحقیقات نشان می‌دهند که غرغره کردن آب نمک گرم می‌تواند به تسکین علائم سرماخوردگی و آنفولانزا و همینطور درمان سرفه‌ی خلط دار کمک کند. برای انجام این کار یک فنجان آب گرم را با نصف یک قاشق چای‌خوری نمک مخلوط کنید. سپس یک جرعه از محلول به دست آمده را بنوشید و آن را به مدت ۳۰ الی ۶۰ ثانیه غرغره کنید. این کار را ۲ الی ۳ بار در روز تا زمانی که علائم بیماری بهبود پیدا کنند و دیگر خلطی در سرفه‌هایتان دیده نشود ادامه دهید.
سر خود را بالا بیاورید و صاف نگه دارید
سعی کنید سر خود را به خصوص در هنگام شب به صورت عمودی و صاف نگه دارید؛ این کار به افزایش سرعت تخلیه‌ی خلط درون سیستم تنفسی بدن شما کمک می‌کند. برای انجام این کار موقع خواب چندین بالشت را زیر سر خود بگذارید و سپس سعی کنید به همان حالت بخوابید. اگر خلط درون سرفه‌هایتان زیاد است این روش‌ها و نکات کوچک می‌توانند بر روند کاهش آن‌ها تاثیر قابل توجهی بگذارند.
برای درمان سرفه‌ی خلطدار در بارداری از دستگاه بخور استفاده کنید
زنان باردار برخلاف بسیاری از بزرگسالان نمی‌توانند به سراغ امتحان تمام روش‌های درمانی و استفاده از داروهای مناسب بروند؛ بنابراین باید راه حل‌های امن و قابل اطمینان را برای درمان سرفه‌ی خلطدار در نظر داشته باشند. یکی از این راه حل‌ها استفاده از دستگاه بخور است که می‌تواند به شل شدن مخاط و رفع احتقان درون قفسه‌ی سینه، گلو و بینی کمک کند. اگر به دستگاه بخور دسترسی ندارید می‌توانید روی سر خود یک حوله بیاندازید و آن را با فاصله‌ی مناسب بالای یک ظرف حاوی آب داغ نگه دارید تا با استفاده از بخار به رفع خلط درون سینه‌ی خود کمک کنید.
مشاهده همه
از روغن‌های درمانی استفاده کنید
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که یک سری از روغن‌ها می‌توانند به تسکین و شل شدن مخاط درون قفسه‌ی سینه کمک کنند. روغن‌های نعناع و اکالیپتوس دو نوع روغن‌هایی هستند که برای رفع گرفتگی درون سیستم تنفسی بدن مفید واقع می‌شوند. اما دقیقا چطور می‌توانید از این روغن‌ها برای کاهش و درمان سرفه‌های خلطی استفاده کنید؟ برای این کار سه روش وجود دارد.
- در روش اول می‌توانید یک دیفیوزر روغن یا اسانس را خریداری کنید و چند قطره از یکی از روغن‌های نعناع یا اکالیپتوس را درون آن بچکانید. دیفیوزر را در حمام بگذارید تا در هنگام دوش گرفتن عطر روغن‌ها در فضا بپیچید و بتوانید آن را استشمام کنید.
- در روش دوم فقط کافی است تا چند قطره از اسانس یا روغن‌های نعناع و اکالیپتوس را در یک ظرف آب گرم بریزید. سپس روی سرتان یک حوله بیاندازید و روی ظرف خم شوید. ۵ الی ۱۰ دقیقه در این حالت بمانید و بخار را به خوبی وارد ریه‌های خود کنید.
- در روش آخر می‌توانید ۱۲ قطره از روغن مورد نظر خود را پس از انجام تست پوست به صورت مستقیم روی قفسه‌ی سینه‌ی خود بمالید تا از فواید آن استفاده کنید.
استفاده از عسل را فراموش نکنید
عسل در طول تاریخ به عنوان یک ماده‌ی تسکین‌دهنده برای درمان انواع بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفته است و با خواص ضدالتهابی خود شناخته می‌شود. این ماده یکی از اصلی‌ترین درمان‌های خانگی برای ۱۷ بیماری در کودکان است و اگر فرزندتان از خوردن داروها و شربت‌های تلخ خودداری می‌کند گزینه‌ی بسیار مناسبی برای او باشد. شواهد نشان می‌دهند که عسل می‌تواند به کاهش و درمان سرفه‌های خلطدار بزرگسالان هم کمک کند. بنابراین پیشنهاد می‌کنیم ترکیب عسل با آب گرم را در هنگام مواجهه شدن با خلط در سرفه هرگز فراموش نکنید.
از سیگار کشیدن و قرار گرفتن در معرض دود آن خودداری کنید
سیگار کشیدن در واقع می‌تواند مخاط درون ریه، گلو و بینی شما را افزایش بدهد، بنابراین در صورت دیده شدن خلط درون سرفه‌های خود باید مصرف آن را کنار بگذارید. به یاد داشته باشید که حتی اگر خودتان هم به استعمال دخانیات و سیگار عادت ندارید قرار گرفتن در کنار کسانیکه از آن‌ها استفاده می‌کنند می‌تواند روی وضعیت سلامتی شما تاثیر بگذارد.
تغذیه‌ی سالم داشته باشید
برای درمان سرفه‌ی خلط دار کودکان و بزرگسالان شما باید رژیم غذایی خود را اصلاح کنید و به مصرف بیشتر میوه‌ها، پیاز، لیمو، فلفل هندی و سیر روی بیاورید. همچنین اگر به بیماری ریفلاکس معده مبتلا هستید باید از خوردن غذاهایی که باعث تحریک این عضو از بدن می‌شوند خودداری نمایید. علاوه بر این‌ها، برخی غذاها می‌توانند باعث بروز واکنش‌هایی شبیه به حساسیت فصلی را در بدن شما به وجود بیاورند که باعث آبریزش بینی و خارش گلو می‌شوند. در نتیجه‌ی این دو مشکل مخاط درون سیستم تنفسی بدن شما زیاد می‌شود و درون سرفه‌های خود خلط مشاهده می‌کنید. بنابراین بهتر است واکنش‌های غذایی خود را به دقت زیر نظر داشته باشید. در کنار همه‌ی این‌ها به یاد داشته باشید که مصرف الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار برای کسانیکه با مشکل سرفه‌ی خلطدار روبرو هستند مضر و در نتیجه ممنوع است؛ چرا که باعث کم آبی بدن آن‌ها می‌شود.
جلوی سرفه‌ی خود را نگیرید و بینی خود را به آرامی خالی کنید
سرفه روش بدن انسان برای خارج کردن ترشحات اضافی درون ریه‌ها و گلو است؛ به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم هرگز جلوی سرفه‌های خود را نگیرید و آن‌ها را سرکوب نکنید. تف کردن خلط بسیار بهتر و سالم‌تر از قورت دادن آن است. از طرف دیگر همه‌ی ما در هنگام ابتلا به سرماخوردگی و آنفولانزا وسوسه می‌شویم که گرفتگی درون بینی خود را با فشار وارد کردن به خودمان از بین ببریم. این کار می‌تواند باعث آسیب دیدن سینوس‌ها و بروز درد و عفونت در گلو و بینی شما شود؛ بنابراین حتما از انجام آن خودداری کنید.
درمان سرفه خلطدار در کودکان
تمامی روش‌ها و راهکارهای درمانی که کمی بالاتر برای درمان سرفه خلطدار بزرگسالان به شما معرفی کردیم می‌توانند برای کودکان هم مورد استفاده قرار بگیرند اما بهتر است با احتیاط و تحت نظر پزشک آن‌ها را انجام دهید. برای مثال، سعی کنید با جایزه دادن به کودک خود از او بخواهید تا هر بار خلط درون سرفه‌ی خود را تف کند. دادن شربت‌های گرم حاوی عسل و آبمیوه‌های طبیعی به کودک و همینطور قرار دادن او در وان آب گرم می‌تواند تا حد زیادی به درمان سرفه‌ی خلط دار ناشی از بیماری‌های مختلف کمک کند. علاوه بر این، گذاشتن یک دستگاه بخور مناسب در کنار تخت کودک هنگام خواب، سرعت بهبودی وضعیت سلامتی او را افزایش می‌دهد. در کنار همه‌ی مواردی که گفته شد به ۱۰ نکته‌ی مهم درباره‌ی تغذیه و سلامت کودکان هم توجه داشته باشید تا بیماری فرزندان زودتر بهبود پیدا کند.
برای درمان سرفه‌ی خلطدار از چه داروهایی استفاده کنیم؟
درمان‌های مختلفی برای درمان سرفه‌ی خلط دار وجود دارند که می‌توانید با توصیه و تجویز پزشک به سراغ استفاده از آن‌ها بروید. داروهای خلط آور مخاط شما را رقیق می‌کنند و باعث باز شدن راه‌های تنفسی شما از طریق سرفه کردن می‌شوند. داروهای گایافنزین و دورناز آلفا دو مورد از درمان‌هایی هستند که ممکن است نیاز باشد برای درمان سرفه‌ی خلطدار و کاهش مخاط درون ریه‌ی خود مصرف کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
مخاطی که از طریق سرفه‌ی آلرژیک یا سرفه ناشی از بیماری‌های دیگر از بدن شما خارج می‌شوند می‌تواند به معنای این باشد که بدن شما در حال مبارزه با یک ویروس است. اما گاهی اوقات این مشکل می‌تواند نشان‌دهنده‌ی ابتلا به بیماری‌های جسمانی جدی‌تر باشد. آبریزش بینی یا احساس گرفتگی در بینی ممکن است نشانه‌ی آلرژی یا عفونت سینوسی باشد؛ کسانیکه دائما با این دو مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند باید درمان خود را تحت نظر پزشک متخصص انجام دهند. علاوه بر این‌ها، در صورت مشاهده‌ی علائم زیر باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- ادامه‌دار شدن سرفه‌ها برای بیشتر از ۱۰ روز
- ترشحات بینی دارای بوی نامطبوع
- تاری دید همراه با گرفتگی بینی
- وجود لکه‌های زرد و سفید در پشت گلو
- قرمز یا سیاه بودن خلط سرفه
سخن پایانی
سرفه‌های خلطدار می‌توانند به عنوان نشانه‌ی بروز یک بیماری موقت مانند سرماخوردگی یا یک عارضه‌ی جدی‌تر در سیستم تنفسی انسان به شمار آورده شوند. عدم آشنایی با علل بروز این نوع سرفه و نادیده گرفتن روند درمان آن می‌تواند باعث وضعیت جسمانی شما را وخیم‌تر کند. بنابراین در صورت داشتن سرفه‌ی خلطدار سعی کنید با رعایت مراقبت‌های خانگی، استفاده از داروهای مناسب و عمل به توصیه‌های پزشک آن را درمان و مدیریت نمایید.
منبع: Cleveland Clinic ,Medical News Today